Jongeren lezen steeds minder, je ziet het overal staan. Overal wordt de noodklok geslagen, zo spoort Stichting Lezen hier aan om te werken aan de leesmotivatie van jongeren, omdat een gebrek aan lezen kan leiden tot laaggeletterdheid. Toch lijkt er iets aan de hand te zijn wat die ontwikkeling op zijn kop zet – in de vorm van BookTok.
In de publicatie Lees:Tijd van het Sociaal en Cultureel Planbureau uit 2018 is inderdaad een duidelijk verschil te zien tussen de hoeveelheid jonge lezers en oudere lezers. Iedere leeftijdsgroep leest echter steeds minder. Die terugloop hangt samen met allerlei factoren, waaronder opleidingsniveau, andere tijdsbestedingen en de hoeveelheid vrije tijd. De vrije tijd is een factor die toeneemt naarmate je ouder wordt, en daarom lezen ouderen nog altijd het meest van iedereen.
Ineke Leuning, docent Nederlands aan het Praedinius Gymnasium in Groningen, beaamt dat haar leerlingen het te druk hebben om te lezen. ‘De middelbare school, ik denk dat dat wel het moment is dat leerlingen minder lezen en dat ze daarna weer meer gaan lezen.’ Ze benadrukt echter dat het op een gymnasium niet zo raar is om van lezen te houden. ‘We lezen hier ook meer dan verplicht is.’
De klassen van het Praedinus Gymnasium beginnen elke les Nederlands met een kwartier lezen en moeten ieder jaar een thematisch tijdschrift maken over boeken die passen bij een bepaald thema. ‘Dan zie je ineens de Young Adult boeken tevoorschijn komen.’ Waar die vandaan komen weet ze niet – van BookTok had ze nog nooit gehoord.
Zoals je hoort in het fragment hiernaast verschillen de meningen over lezen op het gymnasium. Eén ding is zeker: er is de laatste tijd een enorme influx van jongeren in de boekhandels. Allard Steenbergen, mede-eigenaar van boekhandel Godert Walter in Groningen, geeft aan dat hij niet met zekerheid kan zeggen dat álle jongeren de boekhandel weer gevonden hebben, maar wel dat degenen die al van lezen hielden, de boekhandel weer gevonden hebben.
Dat heeft de boekhandel voor een groot deel aan zichzelf te danken. Steenbergen vertelt dat hij en mede-eigenaar Erwin de Vries erg hun best hebben gedaan om boeken aan te schaffen die het goed doen bij een jong publiek.
Maar er is nog een andere oorzaak: TikTok. ‘Het is een heel duidelijk verschijnsel, daar heeft heel boekenland het een beetje over. Heel veel boekhandels in Nederland krijgen nu hele groepen jongeren de winkel in,’ en dat dankzij BookTok. BookTok is een subcategorie van de populaire sociale media-app TikTok, waarop sommige boeken razendsnel populair worden onder een jong publiek.
Danique Roijackers (18), zelf BookTokker, noemt BookTok ‘een plek voor iedereen om hun passie voor boeken te delen.’ Op TikTok kun je mensen volgen, maar je krijgt niet alleen maar degenen te zien die je volgt. Er is namelijk een ‘for you page’ waar video’s op komen die volgens het algoritme relevant zijn voor jou. ‘Wanneer je op een for you page terechtkomt met je video, kun je een groot publiek bereiken. Vandaar dat een boek dan ook veel publiciteit krijgt en dat mensen het boek dan willen kopen: BookTok made me buy it.’
Sommige boekwinkels hebben zelfs tafels met alleen maar boeken die populair zijn op TikTok, zoals in Van der Velde op de Grote Markt in Groningen. Via deze link kun je zien welke boeken daar liggen en waar ze over gaan.
Dat deze boeken zo populair worden, zegt nog niet per definitie iets over de hoeveelheid jongeren die lezen. Maar Danique denkt dat er wel meer jongeren gaan lezen door TikTok: ‘Ze komen door de bekende app TikTok met lezen in aanraking en zien dat dit iets populairs is onder hun leeftijdsgenoten. Een aantal jaar geleden werd er nogal neergekeken op lezen, maar dit beeld is gelukkig aan het veranderen! BookTok motiveert mij erg om te lezen en ik weet zeker dat dit ook voor anderen geldt.’
Nena Veenstra 